Primaire gegevens

De schrijver van het boek Murat Isik. De eerste druk van het boek was in 2017. De uitgeverij van het boek is Ambo/Anthos B.V., dat ligt in Amsterdam.

Murat Isik, Wees onzichtbaar. Uitgeverij Ambo/Anthos. Amsterdam 2017.

De titel van het boek is Wees onzichtbaar. Dit heeft te maken met Metin, zijn moeder en zijn zus. Zij proberen onzichtbaar te zijn voor hun vader. Ze verzetten zich niet tegen hem en luisteren altijd naar hem. Een quote uit het boek hierover luidt: “We leerden naar de grond te staren en als onopvallende sprookjes door het huis te dwalen, op weg naar de ruimte die ons was toegewezen. We leerden incasseren en slikken.”.

Beknopte samenvatting

Het eerste deel beschrijft de komst van Metin naar Nederland tot en met de zomervakantie voorafgaand aan de middelbare school.
De roman begint in de Bijlmer als de hoofdpersoon Metin een jongetje is van vijf jaar oud en noodgedwongen verhuist naar Nederland omdat de politieke asielaanvraag in Duitsland is afgewezen. Zijn vader heeft geen baan, het gezin moet van een uitkering rondkomen. Vader noemt zichzelf een communist, dat vindt hij voldoende reden om zichzelf te ontslaan van alle verantwoordelijkheden. Naar eigen zeggen heeft hij grotere idealen dan slaafs geld verdienen in dienst van het door hem zo verafschuwde kapitalistische systeem dat het proletariaat uitbuit en uitknijpt. Hij waant zich superieur aan zijn omgeving en leest politieke handvesten en Russische literatuur. Hij is geen vader voor het gezin, elke dag ontvlucht hij het gezinsleven om met anderen over politiek te gaan praten, te drinken en te gokken, toch is hij ervan overtuigd dat hij een geweldige vader is.

Metin's vader is niet geïnteresseerd in zijn gezin, hij vindt het de taak van zijn vrouw om te zorgen voor de opvoeding van zijn kinderen. Werkelijk alles vindt zijn vader interessanter dan zijn vrouw en kinderen. Als hij thuis is wenst hij alle aandacht en zoekt ruzie. Hij is overmatig geïnteresseerd in zijn uiterlijk, waarbij hij veel tijd steekt in het kammen en föhnen van zijn haar. Als hij kwaad wordt kan hij zichzelf niet beheersen en wordt gewelddadig, helemaal als hij heeft gedronken. De gezinsleden gaan ieder op hun eigen manier hiermee om en hebben geleerd zichzelf onzichtbaar te maken. Alleen met oud en nieuw transformeert Metin's vader in de ideale vaderfiguur.

Omdat er veel geld opgaat aan drank en gokspelen heeft de moeder van Metin te weinig geld om boodschappen te doen en moet ze elke keer bij haar man aankloppen. De verhouding tussen zijn ouders is niet goed, zijn vader vernedert zijn moeder en noemt haar "vogelbrein". Als Metin's moeder besluit te gaan werken, krijgt ze een baan bij de PTT, daarnaast moet ze het huishouden doen en koken voor het gezin. Haar man doet niets.

Als Metin's ouders besluiten om uit elkaar te gaan gaat zijn vader naar een appartement in Amsterdam-West en wordt de sfeer in huis veel beter. Maar na een half jaar komt hij weer terug, naar later blijkt omdat hij schulden heeft en de huur van zijn woning niet meer kan betalen.

Metin sluit vriendschap met Floyd en Saleem en krijgt belangstelling voor meisjes. Op school begint Metin met een taalachterstand, maar doordat hij op aanraden van zijn schooljuf lid wordt van de bibliotheek heeft hij binnen de kortste keren die achterstand weggewerkt. Daarnaast leest hij stapels stripboeken die hij op de markt koopt. Rekenen daarentegen vindt Metin lastig, hij krijgt hierin bijles van meneer Rolf.

Het tweede deel loopt vanaf de eerste klas tot en met de examenklas van het vwo. Metin gaat naat het vwo, waar hij problemen heeft met wiskunde. Hij is de enige leerling uit de Bijlmer en wordt door mede-leerling Dino "schoonmaker" genoemd. Dino is oppermachtig in de klas en maakt Metin het leven moeilijk. Ook het merendeel van de andere leerlingen van de klas pest hem, een uitzondering daarop is Danny die het voor Metin opneemt. Uit zelfbescherming maakt Metin zichzelf ook op school zo onzichtbaar mogelijk. Extra moeilijk wordt het voor Metin als zijn vriend Floyd gaat verhuizen naar Almere. Maar op een dag komt er een nieuwe jongen in de klas, Kaya, hij wordt een goede vriend van Metin en hij beschermt hem tegen Dino die Metin bij een vechtpartij bijna doodsteekt. Daarop wordt Dino gearresteerd en verbetert de sfeer in de klas.

De ouders van Metin hebben een kleine winkel op de zwarte markt in Beverwijk waar ze in het weekend te vinden zijn, zijn moeder is er zelfs een dag minder voor gaan werken bij de PTT, maar de winkel is geen succes. Vrij snel zetten zijn ouders er een punt achter. Hun volgende project is het verkopen van kebab op Koninginnedag waar het gezin in korte tijd veel geld verdient. Even lijken ze een hecht gezin.

Op een zekere dag begint zijn vader aan de studie voor maatschappelijk werker, hij vindt zichzelf daar heel geschikt voor omdat hij dan "de mensen kan vertellen wat ze moeten doen". In oktober 1992 verandert de Bijlmermeer voorgoed, een Boeing 747 boort zich in de flat Kruitberg, waarbij tientallen slachtoffers vallen.

Deel drie bestrijkt de periode net vóór het examen van de middelbare school tot het tweede jaar van Metin's studie rechten in San Francisco. Metin gaat bij de Vomar werken als kassamedewerker, zijn moeder wil dat hij gaat sparen, maar zijn vriend Kaya vraagt hem mee op wereldreis. Dit durft hij thuis niet te vertellen want zijn ouders willen dat hij na het vwo naar de universiteit gaat. Ondertussen is zijn zus geneeskunde gaan studeren, komt er steeds meer leegstand in de Bijlmer en neemt de overlast van junks en daklozen toe.

Metin slaagt vooor zijn eindexamen met een schamele vier voor wiskunde, maar door de andere cijfers is het genoeg om hem te laten slagen. Uiteindelijk gaat het gezin verhuizen, Metin gaat rechten studeren en zijn vader vindt na zijn studie aan de hogeschool een baan als maatschappelijk werker, hij kookt af en toe of wast af. Ook zijn moeder doet het goed, ze maakt promotie bij het AMC waar ze inmiddels is gaan werken.

Metin krijgt een vriendin en het contract van zijn vader wordt niet verlengd. Vanaf dat moment heeft hij een WAO-uitkering en voert hij niets meer uit. Ook keren de ruzies thuis weer terug. Toch is er wat veranderd, Metin's moeder laat zich minder snel intimideren en gaat met zijn vader in discussie. Dit heeft voor een groot deel te maken met haar werk in het AMC, maar ook Metin en zijn zus zwijgen niet langer. Op een kwade dag mishandelt hij zijn vrouw waarna hij thuis niet langer welkom is. Metin's ouders gaan uit elkaar en zijn vader verhuist naar Izmir.

Het boek eindigt ermee dat Metin terugkeert naar de flat Fleerde waar hij met zijn ouders en zus woonde. Het grondig gerenoveerde gebouw staat er nog, maar het merendeel van zijn oude buurt is onherkenbaar veranderd.

 

Personages

De hoofdpersoon van het boek is natuurlijk Metin Mutlu. In het begin van het boek is hij vijf jaar oud, op het einde is hij ongeveer 18/19/20, hij studeert dan. Hij lijkt een hele rustige lieve jongen die niks verkeerd doet, maar in hem schuilt een rebelse jongen met behoorlijk wat lef. Dat begint al wanneer hij vijf jaar oud is en gaat zo zijn hele leven door. Toch lijkt hij erg onzeker, dat komt vooral door zijn thuissituatie. Op school wordt hij gepest en heeft hij het net als thuis erg moeilijk. Hij maakt zich vaak ‘onzichtbaar’ en leeft in zijn eigen wereldje. Metin heeft wel doelen voorogen en wilt die graag najagen. Uiteindelijk gaat hij rechten studeren in de Verenigde Staten.

Een ander belangrijk persoon in het boek is Haran Mutlu.  Dat is de vader van Metin. Hij komt uit Turkije en heeft een lastige jeugd gehad. Asena (Metin’s moeder) en Haran trouwen veel te jong en hebben geen goed huwelijk. Zodra Haran in Nederland is krijgt hij een erge gokverslaving, ook vond hij zichzelf een communist. Hij mishandelt zijn kinderen en vrouw en is misschien wel de ergste vader die je je kan voorstellen.,

Asena Mutlu is de moeder van Metin. Zij wilt voor haar kinderen het beste. Ze wilt naar Europa vliegen om Metin en zijn zus een goede toekomst te geven. Asena krijgt steeds meer lef en probeert het op te nemen voor haar kinderen tegen de vader. Ze krijgt een baan in het AMC (ziekenhuis in Amsterdam). Steeds cijfert ze zichzelf weg voor haar kinderen.

Nevra is de zus van Metin. Ze is erg dapper en komt voor haar broertje op, maar als er ruzie is thuis, gaat ze terug naar haar kamer. Ze heeft haar vaders temperament en is erg vurig.

Problemen van de hoofdpersoon

Metin worstelt erg met het gezin. Het is een ernstige situatie die lijkt nooit op te houden. Zijn vader is er nooit voor het gezin, vergokt al het geld en mishandelt het gezin soms. Er is geen evenwicht in de familie, de vader staat duidelijk boven de rest en gaat steeds het conflict aan met de rest. Het gezin maakt wel een ontwikkeling door. De ouders krijgen een baan en het gaat steeds beter, maar toch komt de ‘stomme’ vader steeds weer naar boven. Uiteindelijk gaat de vader apart wonen en is dat de oplossing van al de problemen.

Perspectief

Het verhaal wordt verteld door de ik-persoon, Metin. Dit heeft een grote invloed voor het verhaal, omdat je alleen zijn stuk van het verhaal mee maakt.

De setting (plaats, tijd, omstandigheden)

De tijd van het boek is ongeveer vijftien jaar lang. Het verhaal begint in 1983 en eindigt waarschijnlijk in 1997. Hij gaat in 1995 studeren en twee jaar later eindigt het verhaal.

Het verhaal speelt zich af in de Bijlmermeer in Amsterdam. Het gezin woont in een flat in de Bijlmer. Er wonen veel migranten en er is veel criminaliteit en er zijn veel junks. Er wordt ook een keer ingebroken in de flat van familie Mutlu. De Bijlmer is een motief in het verhaal: de onveilige leefomgeving wordt verergerd door de onveiligheid die Metins vader maakt.

Chronologisch

Het verhaal wordt niet-chronologisch verteld.  Er zijn af en toe kleine flashbacks, maar niet hele grote.  Bijvoorbeeld als hij iets herinnert van vroeger dan gaat het verhaal daarover.

Motieven

Een belangrijk motief in het boek is pesten. Metin wordt erg gepest op school. Hij wordt vooral gepest door zijn Turkse achtergrond en wordt schoonmaker genoemd. Metin heeft het er niet graag over dat hij gepest wordt en maakt zichzelf eigenlijk onzichtbaar en spreekt soms dagen lang niemand op school. Uiteiindelijk komt Kaya op school en dan veranderd de situatie.

Een ander belangrijk motief is cultuurverschil. Metin en zijn familie komt uit Turkije en om dan in een West-Europees land te komen is een groot verschil. Op school merkt hij het al gauw als hij gepest wordt door zijn klasgenoten.

Stijl van de schrijver

De stijl van het boek is erg mooi. Het is een dik roman, maar omdat het zo meeslepend geschreven is door Murat Isik ga je er gemakkelijk doorheen. Het verhaal is natuurlijk heel heftig, maar Isik weet dit op een zachte en elegante toon te brengen.

Genre

Coming of age. Hij maakt een psychologische morele groei van jeugd tot volwassenheid.

Thema

Het thema van het boek is vader-zoonrelatie . Het is geen fijne relatie en heeft veel diepe dalen. Zijn vader is alleen met zichzelf bezig en vergeet zijn gezin. De band tussen Metin en Haran (zijn vader) is dan ook niet goed. Dit is voor mij het belangrijkste uit het boek.

 

Beleving van het boek

Door dit boek heb ik een heel erg goed inzicht gekregen over het leven als immigrant. Het is erg lastig om je te vestigen in een totaal andere cultuur. Vaak komen er ook nog andere problemen met zich mee. In dit boek is dat natuurlijk de vader van Metin. Het leven voor niet-westerse mensen in een westerse cultuur is en blijft lastig.

Ik heb niet echt iets nieuws geleerd over literatuur. Wel heb ik een nieuwe schrijver ontdekt die ik erg goed vindt, vooral doordat het een relatief dik boek is terwijl je dat niet eens door had tijdens het lezen.

Mijn mening over het boek is dat ik het een erg interessant boek vindt. Dit komt door meerdere aspecten. Ik ben namelijk erg geïnteresseerd in  psychologie en relaties tussen personen. In dit boek is dat een erg belangrijk aspect. De vader-zoonrelatie maar ook hoe de klasgenoten van Metin met hem omgaan. Naast die psychologische aspecten vind ik het leven in de Bijlmer ook interessant, vooral omdat ik daar nog nooit eerder over gelezen had.

Keuzeopdracht

Metin Mutlu on 'Fakebook' (classtools.net)

 

 Bronnen:

Wees onzichtbaar door Murat Isik (Zeker Weten Goed boekverslag) | Scholieren.com

Boekverslag 'Wees onzichtbaar' van Murat Isik | Educatie en School: Samenvattingen (infonu.nl)