Karakter

Primaire gegevens

Het boek is geschreven door Ferdinand Bordewijk. De titel van het boek is Karakter en de ondertitel van het boek is Roman van zoon en vader. De eerste druk van het boek was in 1938 door de uitgever Nijgh & van Ditmar, gevestigd in Amsterdam.

Bordewijk, Karakter. Uitgeverij Nijgh & van Ditmar. Amsterdam 1938.

Beknopte samenvatting

De achttienjarig dienstbode Jacoba Katadreuffe heeft een kortstondige verhouding met de deurwaarder A.B. Dreverhaven. Uit deze relatie wordt een zoon geboren, genaamd Jacob Willem Katadreuffe. Jacoba weigert met Dreverhaven te trouwen en erkent hem niet als de vader van haar zoon. Zelfs zijn financiële steun weigert zij.

De kleine Jacob groeit op in een arme wijk van Rotterdam, zonder te weten wie zijn biologische vader is. Jacoba verdient wat geld met de verkoop van handwerk en zodoende kunnen ze naar een minder arme wijk verhuizen. Na de lagere school heeft Jacob verschillende baantjes en enkele jaren later neemt hij een sigarenwinkeltje in Den Haag over. Hiervoor leent hij geld bij de kredietbank, niet wetende dat zijn vader de eigenaar is. Op een dag komt zijn vader de sigarenwinkel bezoeken, samen met Mr. de Gankelaar. Om zijn zoon te harden, verklaart Dreverhaven de zaak failliet, moet Jacob zijn bezittingen verkopen en weer bij zijn moeder in Rotterdam gaan wonen. Bij de taxatie blijkt dat zijn bezit bestaat uit een serie boeken ter waarde van slechts vijftien gulden. Door dit geringe bedrag wordt het faillissement opgeheven. Jacob weet de sympathie van de curator, Mr. de Gankelaar, te winnen en krijgt, als hij 21 jaar is, een baantje als bediende op het advocatenkantoor van Mr. Stroomkoning. Het is een groot advocatenkantoor waar vijf naamborden naast de deur hangen. Als Jacob dit ziet, besluit hij dat hij zelf ook advocaat wil worden.

Met zijn eigen inkomen gaat hij op zichzelf wonen (op de zolder van de conciërge van het advocatenkantoor) en volgt hij een zelfstudie. Opnieuw vraagt zijn vader het faillissement van Jacob aan. Beseffende dat het zijn vader betreft gaat Jacob bij hem langs voor opheldering. Dreverhaven maakt voor zijn eigen zoon geen uitzondering; deze is immers ook debiteur en moet gewoon betalen. Hij biedt Jacob een mes aan, om hem dood te steken, maar Jacob weigert en verlaat het kantoor. De volgende dag treft Jacob een financiële regeling met Mr. Stroomkoning. Na al zijn schulden te hebben afbetaald trotseert Jacob zijn vader, door bij de Voorschotbank van Dreverhaven geld te lenen voor zijn studie. Jacob volgt bij het advocatenkantoor de personeelschef op die, op advies van Dreverhaven, geld heeft verduisterd. Kort voor het beëindigen van zijn studie, vraag Dreverhaven opnieuw het faillissement van zijn zoon aan. Deze wordt echter afgewezen. Bij een ontmoeting biedt de vader zijn zoon opnieuw het mes aan. Jacob laat het echter in de put vallen, tot grote woede van Dreverhaven.

Jacob slaagt voor zijn staatsexamen en krijgt van alle medewerkers de felicitaties. Kort daarna trouwt Lorna te George, secretaresse bij het advocatenkantoor, met een andere man. Jacob zag zijn relatie met haar slechts als een manier om hogerop te komen. Lorna neemt ontslag. Later beseft hij dat zij zijn grote liefde was. In een simpele rechtszaak staan vader en zoon vervolgens tegenover elkaar. Hun laatste ontmoeting hebben zij als Jacob tot advocaat is beëdigd. Mr. Schuwagt maakt tegen de beëdiging op vier gronden bezwaar. Deze bezwaren worden echter nietig verklaard. Daarop stapt Jacob voor de laatste maal naar zijn vader toe. Op een koele en zakelijke manier maakt hij hem duidelijk: "Ik erken u niet meer als mijn vader, u bestaat niet meer voor mij.".

Het verhaal eindigt met een merkwaardig voorval. Jacob vindt in de naaimand van zijn moeder een spaarrekeningboekje. Het blijkt dat zijn vader elke maand geld heeft gegeven aan zijn moeder. Al het geld komt hem, na haar overlijden, toe. Hij bedenkt dat zijn vader hem toch niet alleen heeft willen tegenwerken. Zijn vader verklaart dat hij het allemaal deed om zijn zoon te harden.

Personages

De hoofdpersoon van het boek is Jacob Willem Katadreuffe. Hij heeft een erg strenge opvoeding van zijn alleenstaande moeder. Zijn vader is niet in het spel van de opvoeding. Hij heeft een erg belangrijk doel: een succesvolle carrière. Familie Katadreuffe heeft het niet gemakkelijk en leeft in armoede. Jacob wil zich hier uit werken en boven de armoede werken. Hij heeft veel voor zijn doel over en zet heel zijn leven opzij om het te bereiken, maar hij komt er later achter dat er meer in het leven is dan je carrière. Jacob is heeft niet een heel diepgaand persoonlijkheid. Z’n gedrag is gemakkelijk te voorspellen en hij heeft niet echt diepe gevoelens.

Arend Barend Dreverhaven is een deurwaarde en de vader van Jacob Willem. Door zijn belangrijke baan zijn veel gewone mensen bang voor hem. Arend geeft voor bepaalde dingen niet snel op en heeft een erg groot doorzettingsvermogen. Dreverhaven doet er alles aan om zijn zoon het leven zuur te maken. Ook geeft hij twee keer de kans aan Jacob om zijn eigen vader te vermoorden door hem een mes te geven.

De moeder van Jacob Willem Katadreuffe is Joba Katadreuffe. Zij wilt een erg krachtige vrouw voorstellen. Ze weigert elke mogelijke hulp van iedereen vanaf Jacob zijn geboorte, ook de financiële hulp van de biologische vader van hem. Ze heeft niet veel geld, maar probeert zich er doorheen te wortstelen.

Jan Maan is de enige vriend van Jacob, maar zijn moeder ziet Jan steeds meer als haar man.

Lorna Te George is de secretaresse van Stroomkoning. Katadreuffe wordt verliefd op haar.
‘U moet niet al te hard werken’ is haar eerste zin tegen Katadreuffe. Ze neemt uiteindelijk ontslag.

Meneer stroomkoning is de eigenaar van het advocatenbureau waar Katadreuffe komt te werken.

Meneer de Gankelaar ziet in Katadreuffe een toekomst en is zijn mentor.

Problemen van de hoofdpersoon

Katadreuffe worstelt eigenlijk met twee problemen; zijn vader en de armoede. Hij weet niet wie zijn vader is aan het begin van het boek en wilt dat wel weten, later komt hij erachter dat zijn vader hem al de hele tijd expres aan het tegenwerken is.

Katadreuffe komt uit een armoedig milieu. Hij wilt er alles aan doen om hieruit te komen en een goed leven te lijden. Hij wilt er veel voor aan de kant zetten, wat soms niet helemaal goed is. Hij moet hier een balans in proberen te vinden en hij vindt dat soms erg lastig, omdat hij per se een perfecte carrière wilt.

Perspectief

In het boek is gebruik gemaakt van de auctoriale vertelsituatie. Dat betekent dat de verteller alwetend is, maar hij zelf niet meespeelt. Hij vertelt de gedachtes van alle personages en je ‘bent’ tijdens het verhaal verschillende personen en maakt verschillen kanten mee. Dit geeft een heel goed beeld van het verhaal en je weet zo als lezer wat iedereen denkt en wat diegene meemaakt.

Setting

Het verhaal duurt ongeveer achtentwintig jaar. Het boek begon toen Katadreuffe geboren werd en eindigt wanneer hij zijn doctoraat haalt, dat is als hij ongeveer achtentwintig jaar oud is. Het verhaal begint in 1904 en eindigt ongeveer in 1932. Dit blijkt uit fragmenten tijdens het verhaal. Bijvoorbeeld dat hij nog een kind was tijdens de eerste wereldoorlog.

Het verhaal speelt zich voornamelijk af in het advocatenkantoor van Stroomkoning, maar ook de straten van Rotterdam, de sigarenwinkel in Den Haag, Katadreuffes nieuwe huis, het strand, het grote huis  en het kantoor van Dreverhaven. Er is een duidelijk symbolisch verschil tussen de kantoren van Stroomkoning en van Dreverhaven. Die van Dreverhaven wordt omschreven als een duister kantoor, maar die van Stroomkoning is een heel licht en helder kantoor. Dit staat symbolisch tussen de verschillen in persoonlijkheid van beide personen.

Chronologisch?

Het verhaal is voor het overgrote deel in chronologische volgorde geschreven, wél is er soms tijdens een scene gestopt en dat het later weer werd opgepakt. Dit doet de schrijver om spanning te veroorzaken. De schrijver maakt het nog spannender om het heel traag te vertellen, waardoor je snel door wilt lezen om erachter te komen wat er gebeurd.

Open plek

De open plek in het boek was voor mij de reden waarom Dreverhaven zo deed tegen zijn eigen zoon en waarom hij hem zo dwars wilde zitten.

Motieven

Een  belangrijk motief in het boek is natuurlijk armoede. Katadreuffe is aan het begin erg arm en woont in een armoedige buurt. Hij wilt zichzelf hier zo snel mogelijk uit halen.

Een ander motief is advocaat. Hij wilt per se advocaat worden, er is geen andere mogelijkheid en hij doet hier ook echt alles voor. Hij heeft de gedachte dat als hij advocaat is, het goed zit en hij super succesvol is.

Een iets minder belangrijk motief, maar ook wel echt besproken in het boek is communisme. Jan Maan is de beste vriend van Jacob, maar wel echt de tegenpool van hem. Jan Maan is een communist en Jacob kan het totaal niet begrijpen.

Stijl van de schrijver

De stijl van de schrijver vind ik een beetje wisselvallig. Hij is altijd direct en draait nergens omheen. Toch merk ik wel dat hij een wat ouderwetse schrijfstijl heeft voor deze tijd, wat volkomen logisch is, want het boek is al best oud. Dat vind ik soms wel lastig lezen. Ook slaat de schrijver soms hele stukken van de geschiedenis over, waardoor je ineens een paar jaar verder bent.

Thema

Het thema van het boek is karakter tonen. Dat is ook de titel van het boek, maar ook zeker het thema. De hoofdpersoon Jacob moet veel karakter tonen, om het waar te maken waar hij naar streeft. Hij offert veel op om zijn doel te halen en daar moet je echt karakter voor tonen, anders haal je het niet in het misselijke advocatenleventje.

Beleving

Het boek is erg leerzaam. Het gaat over het harde leven in de maatschappij en dat je niet zomaar hoger op komt en dat je alles moet geven om jezelf relevant te maken als advocaat. Ook gaat het om karakter tonen om je doelen te bereiken en dat je een hoop moet opgeven om je doelen te bereiken en dat is bij mij erg bij gebleven.

Het verhaal van het boek spreekt me erg aan, omdat het gewoon super interessant is hoe zo’n jongen zijn leven doorgaat en hoe hij kijkt op het leven. Soms vond ik het wel lastig te lezen omdat het boek uit 1938 komt en de taal soms lastig te begrijpen is.

Keuzeopdracht: